Sıtma Parazitleri, Kendi Gen Çalışma Şeklini Değiştirerek İnsan Kanında Saklanıyor
Yıllda 200 milyondan fazla insanın sıtmaya yakalandığı düşünülmektedir.Sadece 2018 yılında yaklaşık 400 bin kişi sıtma nedeniyle hayatını kaybetmiştir.Şimdilerde bu hastalığı durdurmanın neden bu kadar zor olduğunu anlamaya biraz daha yaklaşıldı.Hastalığa neden olan parazit ,taşıyıcıların kan dolaşımda fark edilemeden saklanmanın bir yolunu bulmuş.
Sıtmaya Plasmodium parazitinin 5 türü neden olur.Bunlardan en ölümcülü Plasmodium falciparum’dür.Bu parazitler insanın kan dolaşımına girerek kırmızı kan hücrelerini enfekte ederek içinde çoğalmaya başlar.Kas ağrılarına ve ateşe neden olur.
Sıtma vakalarının çoğu ,Batı Afrika’nın Temmuz ve Aralık ayları arasındaki yağışlı mevsiminde meydana gelir.Bu mevsim Plasmodium falciparum pazitlerinin çoğalması ve sivrisinekler aracılığıyla yayılması için çok uygun bir ortam yaratır.
Heidelberg Üniversitesi’nden Silvia Portekiz ve meslektaşları kuraklığın olduğu ,sivrisineklerin olmadığı mevsimde parazitlerin nasıl davrandığını incelediler. Plasmodium falciparum’un gen yapısını uygun ortam oluşana kadar insan dolaşımında farkedilmeden yaşayabilecek şekilde değiştirdiğini farketmişler.
Silvia Portekiz ve arkadaşları Mali’de 600 hastayı incelediler.Yağışlı mevsimlerde 2017’de 386 , 2018’de 347 hastanın ateşli sıtmaya yakalandığını tespit ettiler.Kurak mevsimlerde ise 2017’de 12 , 2018’de ise sadece 5 ateşli vakaya rastladılar.
Araştırmacılar parazitin bu adaptasyonu nasıl başardığını anlamak için deneklerden hem yağışlı hem kurak mevsimde kan örnekleri aldı.İncelemede yağışlı dönemlerde parazitin kan damarlarına yapışmayı kolaylaştıran bir molekül ürettiği görüldü.Bu , parazitlerin dalağa ulaşıp yok edilemeyeceği anlamına geliyordu. Ancak kurak mevsimdeki örneklerde parazitin artık bu molekülü üretmediği fark edildi. Bu da enfekte olmuş kan hücrelerinin, damara yapışmayıp ,dalağa gidip parçalandığı anlamına geliyordu. Bu durum parazit popülasyonunu hastalığa neden olmayacak bir seviyede tutuyor ve bağışıklık sistemini harekete geçirmiyordu.
Parazitlerin bu davranış şekillerini keşfetmek ,sıtmanın yok edilmesi konusunda küçük de olsa bir adım olacağa benziyor.
